UE: Rośnie liczba niebezpiecznych śmieci i nielegalny wywóz
20 marca 2023
Nielegalnie przewożone są najczęściej zużyte sprzęty elektroniczne i AGD opatrzone etykietą „do ponownego użycia”. Albo złom, jak pojazdy wycofane już z użytku, ale wywożone pod przykrywką używanych samochodów. Urzędnicy mówią, że czasem to zwykłe niedopatrzenie i błąd administracyjny, skutkującym na przykład złym oznakowaniem przesyłki, częściej jednak są to działania intencjonalne.
Nic dziwnego, nielegalny handel odpadami niebezpiecznymi to wciąż bardzo intratny biznes, przynoszący rocznie nawet 1,5 do 1,8 mld euro zysku. Odpady trafiają na przykład z bogatszych do biedniejszych krajów UE albo poza Unię, najczęściej do Turcji lub Malezji.
Na szczęście – jak informuje Komisja Europejska – w krajach członkowskich rośnie wykrywalność tego typu wywózek. Zwłaszcza w Niemczech, które od kilku lat zgłaszają najwięcej tego typu przypadków. W czołówce krajów, gdzie najczęściej dochodzi do tego typu procederu (lub gdzie najczęściej jest on ujawniany) należą również Belgia, Francja i Holandia.
Odpady niebezpieczne: 210 kg na mieszkańca
Unijne statystyki pokazują, że jeszcze w 2018 r. UE wytworzyła łącznie 102 mln ton odpadów niebezpiecznych, co daje 210 kg w przeliczeniu na mieszkańca i stanowi 4 proc. wszystkich odpadów produkowanych w Unii. Chodzi tu m.in. o odpady zawierające substancje łatwopalne, toksyczne, żrące czy rakotwórcze, czyli takie, które są szkodliwe zarówno dla zdrowia, jak i środowiska. To m.in. odpady z przemysłu tekstylnego i futrzarskiego, odpady z budowy i rozbiórki, odpady medyczne, jak i pochodzące z rolnictwa czy produkcji żywności. To także śmieci komunalne, od szkła, opakowań aluminiowych i papieru, po stare leki, elektronikę czy resztki detergentów. Jedno jest pewne, z roku na rok jest ich w UE coraz więcej.
„Widać dwie główne tendencje: po pierwsze rośnie ilość odpadów niebezpiecznych w Unii Europejskich, wzrasta też ilość nielegalnych wywózek” – poinformowała Komisja Europejska w opublikowanym w poniedziałek (20.03.23) sprawozdaniu monitorującym, jak państwa członkowskie radzą sobie z gospodarowaniem odpadami niebezpiecznymi.
Z danych KE wynika, że w ciągu kilku lat ilość odpadów niebezpiecznych przewożonych między krajami UE, jak i wywożonych poza nią wzrosła ponad dwukrotnie i tylko w 2019 r. wynosiła 8,1 mln ton. Jeśli chodzi o poszczególne państwa, to największe ilości odpadów niebezpiecznych wywożone są z Francji i Włoch.
Na trzecim miejscu na liście znalazły się Niemcy. Te jednak są równocześnie jednym z państw przyjmującym najwięcej takich odpadów. Mowa tu o odpadach przewożonych legalnie w celu unieszkodliwienia. Eksperci tłumaczą, że popularność Niemiec w tej dziedzinie wynika z tego, że państwo to posiada lepszą technologię i większą liczbę podmiotów zajmujących się unieszkodliwianiem odpadów niebezpiecznych niż pozostałe państwa członkowskie.
Grzywny i więzienie
Żeby ukrócić nielegalne wywożenie odpadów niebezpiecznych państwa członkowskie wprowadziły na własną rękę kary, w tym finansowe i pozbawienia wolności. Największa grzywna grozi w Czechach, gdzie sprawca nielegalnej wywózki może otrzymać nawet dwa miliony euro kary i dotyczy to zarówno firm, jak i pojedynczych osób. Z kolei najdłuższa kara pozbawienia wolności za spowodowanie poważnych szkód w środowisku przewidziana jest w Niemczech i wynosi 10 lat więzienia. Jak jednak przyznają unijni urzędnicy, w praktyce najczęściej wymierzaną tu karą jest wyrok do dwóch lat pozbawienia wolności.
Dotychczas wysokie kary pieniężne za nielegalny przewóz odpadów niebezpiecznych nałożone zostały m.in. w Belgii i wynosiły od 500 tys. euro we Flandrii do 1 mln euro w Walonii. Teraz Unia chce jednak zaostrzenia regulacji dotyczących przewożenia odpadów niebezpiecznych na poziomie całej Wspólnoty.
Trwają właśnie prace nad nowymi przepisami, które miałyby zastąpić przestarzałe już dzisiaj rozporządzenie z 2006 r. W listopadzie 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła propozycję nowych przepisów. Mają one zagwarantować, że UE nie będzie eksportować odpadów niebezpiecznych do krajów nie należących do OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), nowe regulacje mają też ułatwić transport tego typu odpadów w celu ich recyklingu i ponownego wykorzystania w UE i skuteczniejsze zwalczanie nielegalnych wywózek. W styczniu br. propozycję Komisji poparł Parlament Europejski.